Τι γιορτάζουμε την 25η Μαρτίου και γιατί τρώμε μπακαλιάρο σκορδαλιά!
Η 25η Μαρτίου είναι θρησκευτική και εθνική γιορτή. Είναι θρησκευτική, γιατί γιορτάζουμε τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και εθνική, γιατί η ημέρα αυτή σηματοδοτεί την έναρξη της ελληνικής επανάστασης ενάντια στην οθωμανική κυριαρχία το 1821.
Ας δούμε πώς άρχισαν όλα.
Βρισκόμαστε στην Εποχή των Επαναστάσεων, η οποία έχει αρχίσει από την Αμερικανική Επανάσταση του 1776 και τελειώνει με τις Ευρωπαϊκές Επαναστάσεις του 1848. Η ελληνική επανάσταση παραδόξως έχει επιβιώσει και οι Έλληνες αναζητούν έναν βασιλιά να δώσει αξιοπιστία στο νεοσύστατο κράτος τους. Ωστόσο δεν είναι εύκολο να βρεθεί κάποιος να κυβερνήσει μια τόσο μικρή και κατεστραμμένη χώρα. Τελικά οι μεγάλες δυνάμεις συμφώνησαν με τον βασιλιά της Βαυαρίας και μεγάλο φιλέλληνα, Λουδοβίκο τον Α’, να στείλει στην Ελλάδα τον 17χρονο γιο του, Όθωνα.
Έτσι στις αρχές του 1833, ο ανήλικος ακόμα Όθωνας, αποβιβάζεται στο Ναύπλιο για να γίνει ο βασιλιάς της Ελλάδος. Οι ελπίδες όλων, Ελλήνων και μη, τον συντροφεύουν.
Το κράτος, που δημιουργήθηκε με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1830, ήταν ένα μικρό γεωγραφικά κράτος που τα βόρεια σύνορά του έφταναν μέχρι τη σημερινή Θεσσαλία, δηλαδή από τον κόλπο του Παγασητικού έως τον κόλπο του Αμβρακικού. Ο πληθυσμός της Ελλάδας ήταν περίπου 800.000, με το 80% αυτού του πληθυσμού να είναι αγρότες και όλοι Χριστιανοί Ορθόδοξοι.
Όταν ο Όθωνας αποφάσισε το 1834 να μεταφέρει την πρωτεύουσα από το Ναύπλιο στην Αθήνα για να τονισθεί η σύνδεση της νεότερης με την Αρχαία Ελλάδα, σκέφτηκε ότι θα πρέπει να καθιερωθεί και μια Εθνική Επέτειος. Αν και η επανάσταση δεν ξεκίνησε την 25η Μαρτίου, ο Όθωνας αποφάσισε να ορίσει τη συγκεκριμένη μέρα για να συνδεθεί με τη θρησκευτική γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.
Το έθνος- κράτος χρειαζόταν μια μεγάλη γιορτή για την ίδρυσή του, αφού όλα τα κράτη έκαναν το ίδιο. Οι Αμερικανοί γιόρταζαν την 4η Ιουλίου της Αμερικανικής Επανάστασης, οι Γάλλοι τη 14η Ιουλίου της Γαλλικής Επανάστασης.
Η γιορτή θα έδινε στους Έλληνες ενότητα και τι καλύτερο από μια θρησκευτική γιορτή, όπου όπως ο Άγγελος Κυρίου, ανήγγειλε στη Θεοτόκο τη γέννηση του Χριστού, έτσι ακριβώς με την 25η Μαρτίου, με τον Ευαγγελισμό, αναγγέλθηκε και η Ανάσταση του ελληνικού Έθνους.
Έτσι στις 25 Μαρτίου του 1838, ο παντρεμένος πιά Όθωνας ξεκινάει με την Αμαλία από τα ανάκτορα για να φτάσει μέσω της Αιόλου στην εκκλησία της Αγ. Ειρήνης, που ήταν τότε η μητρόπολη, για την τέλεση της επίσημης δοξολογίας. Στις πρώτες σειρές παρακάθισαν οι οπλαρχηγοί Μακρυγιάννης, Κολοκοτρώνης και Νικηταράς και δίπλα τους οι εκπρόσωποι των ξένων δυνάμεων.
Έξω από την Αγ. Ειρήνη, ο λαός της Αθήνας πανηγύριζε προσδοκώντας ένα καλύτερο μέλλον.
Γιατί τρώμε μπακαλιάρο σκορδαλιά την 25η Μαρτίου
Η Μεγάλη Σαρακοστή είναι η παλαιότερη και πιο αυστηρή χρονική περίοδος νηστείας για την Ορθόδοξη Εκκλησία. Από την καθιέρωσή της, περίπου τον 4ο αιώνα μ.Χ., προβλέπεται, κατά τα πρότυπα των μοναχών, ξηροφαγία με τους πιστούς να τρώνε μόνο μια φορά την ημέρα κι αυτή μετά τις 3 το μεσημέρι.
Μέσα στην περίοδο της Σαρακοστής η νηστεία μπορεί να διακοπεί τρεις φορές, δίνοντας μια ευκαιρία στους πιστούς να δυναμώσουν για να συνεχίσουν. Η πρώτη από αυτές τις εξαιρέσεις γίνεται για τη γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, όπως έχει καθιερωθεί η 25η Μαρτίου, όπου οι πιστοί μπορούν να φάνε ψάρι. Η δεύτερη την Κυριακή τωνΒαΐων (με ψάρι) και η τρίτη την Μεγάλη Πέμπτη (με λάδι).
Ο Ευαγγελισμός είναι μια χαρμόσυνη γιορτή μέσα στην περίοδο του πένθους της Σαρακοστής και επειδή είναι θεομητορική εορτή, αφιερωμένη στην Παναγία και ως εκ τούτου ιδιαίτερα σημαντική για τα μοναχικά τυπικά, επιτρέπονται το ψάρι, το λάδι καιτο κρασί.
Το έθιμο του μπακαλιάρου
Παραδοσιακό έδεσμα της ημέρας του Ευαγγελισμού, η οποία έχει πια διπλή σημασία για τον Ελληνισμό, είναι ο μπακαλιάρος ο οποίος συνοδεύεται από σκορδαλιά.
Η εξήγηση για την γευστική αυτή συνήθεια έχει να κάνει κυρίως με τη φτώχεια των ανθρώπων και κυρίως με την αδυναμία των κατοίκων της ενδοχώρας, να προμηθευτούν φρέσκο ψάρι. Παρά το ότι ο μπακαλιάρος δεν είναι ελληνικός, αφού βρίσκεται κυρίως στις ακτές του βορειοανατολικού Ατλαντικού, το γεγονός ότι γίνεται παστός τον καθιστά ένα τρόφιμο φθηνό κι εύκολο στη συντήρηση.
Ο μπακαλιάρος σερβιρίστηκε για πρώτη φορά στο ελληνικό τραπέζι περίπου τον 15ο αιώνα και καθιερώθηκε γρήγορα ως το εθνικό φαγητό της 25ης Μαρτίου, αφού το φρέσκο ψάρι αποτελούσε πολυτέλεια για τους φτωχούς κατοίκους της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Έτσι, ο παστός μπακαλιάρος, που δεν χρειαζόταν ιδιαίτερη συντήρηση και ήταν η εύκολη και φθηνή λύση, έγινε το έθιμο που κρατά μέχρι σήμερα.
Η σκορδαλιά με τα αμύγδαλα που αγαπούσε ο Όθωνας
Η γιαγιά μου, η Πρεβεζάνα, έφτιαχνε μια καταπληκτική σκορδαλιά, που έλεγε ότι ήταν η αγαπημένη του βασιλιά Όθωνα. Ήταν η μοναδική σκορδαλιά που τον άφηνε να τρώει η βασίλισσα Αμαλία, έτσι μας έλεγε η γιαγιά μου η Ευτυχία, η οποία δεν μας είπε ποτέ από που το είχε μάθει.
Εκείνο που ξέρω και μπορώ να μοιραστώ μαζί σας, είναι η συνταγή της σκορδαλιάς με τα αμύγδαλα που έτρωγε ο Όθωνας, όπως ακριβώς είναι γραμμένη στο τετράδιο της γιαγιάς μου.
Σκορδαλιά με αμύγδαλα του βασιλέως
Υλικά:
- 150 γραμ αμύγδαλα λευκασμένα.
- 3 σκελίδες σκόρδο
- 1-2 μέτριες πατάτες βρασμένες
- 1 κρόκο αυγού
- 60 γρ λάδι το χυμό από ένα λεμόνι
- Αλάτι
Κοπανίσατε σε γουδί το αλάτι, το σκόρδο και τα αμύγδαλα, τα οποία έχετε καθαρίσει από τον φλοιό, μέχρι που να γίνουν αλοιφή. Για να καθαρίσετε τα αμύγδαλα, ρίξατέ τα σε ζεματιστό νερό για 10’ λεπτά, στραγγίσατε και αφαιρέσατε εύκολα τον φλοιό.
Προσθέσατε τις βρασμένες και καθαρισμένες πατάτες, κοπανίσατέ τες πολύ καλά με τα αμύγδαλα, το σκόρδο και το αλάτι και αρχίστε να δουλεύετε τη σκορδαλιά, με το λάδι λίγο λίγο. Πάντα από το ίδιο μέρος, όπως τη μαγιονέζα. Όταν σας τελειώσει το λεμόνι, αν θέλετε μπορείτε να βάλετε λίγο ξύδι αραιωμένο, αν θέλετε για να γίνει πιο πικάντικη.
Να έχετε υπόψη σας ότι δεν πρέπει να προσθέσετε πολύ ξύδι και γι’ αυτό πρέπει να βάλετε τον χυμό ενός λεμονιού και όχι μισού, οπωσδήποτε.
Όταν η σκορδαλιά τραβήξει όλο το λάδι είναι έτοιμη. Εάν η σκορδαλιά σάς κόψει, την αδειάζετε σε μια σουπιέρα και αρχίζετε να δουλεύετε ότι απέμεινε στο μπωλ με 2-3 σταγόνες νερού μέχρι να δέσει το μείγμα.
Συνεχίσετε να δουλεύετε ρίχνοντας σιγά σιγά κάθε φορά από μισή κουταλιά γλυκού σκορδαλιά από τη σουπιέρα. Έτσι θα δέσει η κομμένη σκορδαλιά. Το ίδιο γίνεται για κομμένη μαγιονέζα ή ταραμοσαλάτα.
«Η βασίλισσα Αμαλία αφού άφηνε τον Όθωνα να τρώει αυτή την ωραία σκορδαλιά τού έδινε μετά να μασήσει τουλάχιστον δύο ματσάκια φρεσκοπλυμένο μαϊδανό για να μην μυρίζει το σκόρδο». Έτσι μας έλεγε η γιαγιά μου η Ευτυχία που ήταν από την Πρέβεζα κι έφτιαχνε πολύ ωραία σκορδαλιά με αμύγδαλα, που τη συνόδευε πάντα με μπακαλιάρο τηγανητό κροκέτα.