Τι πρέπει να γνωρίζω για να γίνω δότης μυελού των οστών;

Η μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων αποτελεί κυριολεκτικά «θεραπεία σωτηρίας» για ασθένειες οι οποίες δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με άλλο τρόπο. Τέτοιες είναι διάφοροι τύποι λευχαιμιών, μυελοδυσπλαστικών συνδρόμων, λεμφωμάτων, η απλαστική αναιμία, κληρονομικές ανοσοανεπάρκειες, μεταβολικά νοσήματα, μεσογειακή αναιμία, δρεπανοκυτταρική αναιμία κ.α.

Τα μοσχεύματα που χρησιμοποιούνται προέρχονται από το μυελό των οστών, το περιφερικό αίμα ή το αίμα του ομφαλίου λώρου. Στόχος της μεταμόσχευσης είναι η αντικατάσταση του παθολογικού μυελού των οστών με υγιή κύτταρα, τα οποία λαμβάνονται από ένα συγγενή ή μη συγγενή εθελοντή δότη και δημιουργούν στο λήπτη ένα νέο, υγιές αιμοποιητικό σύστημα.  

Ακόμη και σήμερα πολλοί μπερδεύουν το μυελό των οστών με το νωτιαίο μυελό. Ο μυελός των οστών είναι ο ρευστός ιστός που βρίσκεται μέσα στα οστά του σώματος και δεν έχει σχέση με το νωτιαίο μυελό. Ο νωτιαίος μευλός βρίσκεται μέσα στην σπονδυλική στήλη και αποτελεί μέρος του κεντρικού νευρικού συστήματος που συσχετίζεται με νευρικές λειτουργίες και όχι με αιμοποίηση.

Δυστυχώς, ένα ποσοστό 20% των ασθενών δε βρίσκει συμβατό δότη. Προϋπόθεση για να πραγματοποιηθεί η μεταμόσχευση είναι η ύπαρξη κατάλληλου συμβατού δότη, δηλαδή ενός ατόμου με ομοιότητα ως προς τα αντιγόνα ιστοσυμβατότητας (HLA). Τα αντιγόνα αυτά είναι μόρια που εκφράζονται πάνω στα κύτταρα, είναι κληρονομικά και αποτελούν την ιστική ταυτότητα του κάθε ατόμου.

Επειδή τα HLA αντιγόνα έχουν μεγάλη ποικιλομορφία η ανεύρεση δύο ατόμων με απόλυτη συμβατότητα είναι δύσκολη. Για το λόγο αυτό απαιτείται η ύπαρξη μεγάλου αριθμού εθελοντών δοτών.

Πέντε μύθοι για αλήθειες για τη δωρεά μυελού των οστών

Μύθος: Η δωρεά αιμοποιητικών κυττάρων/μυελού των οστών είναι επώδυνη

Αλήθεια: Υπάρχουν πλέον δύο τρόποι να δωρίσετε αιμοποιητικά κύτταρα. Μέσω του μυελού των οστών σας ή μέσω του περιφερικού αίματος. Το 80% των δωρεών γίνονται σήμερα με την μέθοδο που ονομάζεται Περιφερική Λήψη Αιμοποιητικών Κυττάρων κατά την οποία συλλέγονται τα αιμοποιητικά κύτταρα από το περιφερικό αίμα και όχι απευθείας από τον ίδιο τον μυελό. Στην Περιφερική Λήψη πόνος μπορεί να εμφανιστεί μόνο κατά τη διάρκεια προετοιμασίας με τη λήψη του αυξητικού παράγοντα (ο αυξητικός παράγοντας G-CSF λαμβάνεται για 4 μέρες και κινητοποιεί τα κύτταρα να βγουν από το μυελό των οστών προς την κυκλοφορία του αίματος). Πιο συγκεκριμένα μπορεί να νιώσετε πόνους στα κόκαλα ή/και στους μυς, ο οποίος είναι ήπιος έως μέτριος και υποχωρεί με κοινά παυσίπονα. Η χορήγησή του δεν έχει ενοχοποιηθεί για καμία επιπλοκή μακροχρόνια. Ο μυελός που αφαιρείται αναγεννιέται γρήγορα χωρίς να επηρεάζεται η γενική κατάσταση του δότη.

Μύθος: Οι περισσότεροι ασθενείς θα λάβουν μόσχευμα από κάποιο μέλος της οικογένειας τους. 

Αλήθεια: Το 70% των ασθενών που χρειάζονται μεταμόσχευση δεν διαθέτουν ιστοσυμβατό αδελφό και θα αναζητήσουν κατάλληλο μόσχευμα από μη συγγενή δότη από το Παγκόσμιο Μητρώο Εθελοντών Δοτών Μυελού των Οστών.

Μύθος: Ο μυελός των οστών λαμβάνεται από την σπονδυλική στήλη ή αφαιρείται κομμάτι από το οστό.

Αλήθεια: Ο μυελός των οστών είναι ρευστός ιστός που βρίσκεται στις κοιλότητες των οστών και περιέχει αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα. Αν σας ζητηθεί να δωρίσετε μυελό των οστών η συλλογή γίνεται από τα οστά της λεκάνης. Κατά τη διάρκεια της λήψης συλλέγεται λιγότερο από το 5% των κυττάρων του μυελού. Οι μεταμοσχεύσεις που γίνονται με μόσχευμα που προέρχεται από περιφερική λήψη αιμοποιητικών κυττάρων αγγίζουν το 80% σε αντίθεση με αυτές του μυελού των οστών.

Μύθος: Υπάρχει συνήθως συμβατός δότης για τον ασθενή μέσα στην οικογένεια του.

Αλήθεια: Το ποσοστό των ασθενών που βρίσκει συμβατό δότη μέσα στην οικογένεια του ανέρχεται μόλις στο 30%. Το υπόλοιπο 70% πρέπει να αναζητήσει εθελοντή μη συγγενή δότη για την μεταμόσχευση του. Η εθνικότητα και η καταγωγή πρέπει να λαμβάνεται υπόψη επειδή υπάρχει ισχυρή γενετική και φυλετική συσχέτιση μεταξύ ομοεθνών διότι μοιράζονται πιο συχνά κοινά αντιγόνα ιστοσυμβατότητας (HLΑ). Έτσι επιτυγχάνεται η ταχύτερη ανεύρεση του κατάλληλου δότη και η πραγματοποίηση της μεταμόσχευσης σε σύντομο χρόνο. Έχει υπολογιστεί με στατιστικά μοντέλα ότι σε μια χώρα με 10.000.000 ομοιογενούς φυλετικά πληθυσμού, όπως η χώρα μας, η πιθανότητα εύρεσης συμβατού δότη για ένα ασθενή αγγίζει το 80%, με την προϋπόθεση ύπαρξης 200.000 Ελλήνων εγγεγραμμένων εθελοντών δοτών. 

Μύθοι: Δεν μπορώ να γίνω δότης μυελού των οστών γιατί έχω αποκλειστεί ως αιμοδότης (έχω αναιμία/ είμαι διαβητικός, κτλ.)

Αλήθεια: Τα ιατρικά κριτήρια για την δωρεά αίματος είναι πολύ διαφορετικά από αυτά για την δωρεά αιμοποιητικών κυττάρων/μυελού των οστών. Άτομα για παράδειγμα με αναιμία, διαβητικοί οι οποίοι δεν λαμβάνουν ινσουλίνη, άτομα με χαμηλή αρτηριακή πίεση μπορούν να γίνουν άφοβα εθελοντές δότες μυελού. 

Πηγή: Σύλλογος Όραμα Ελπίδας